De rollen en verantwoordelijkheden van de veiligheidskundige

Afhankelijk van de opdrachtgever en het probleem vervult de veiligheidskundige verschillende rollen, zoals: adviseur, expert, trainer of coach. Wie in staat is verschillende rollen te spelen en hier tussen te schakelen, beheerst de kunst van het situationeel adviseren.

In de oplossing van een veiligheidsprobleem en het beheersen van risico's is de rol van de adviseur net zo belangrijk als de inhoud van het advies. Vaak komt de adviesrol al onderhandelend tot stand. Hoe actiever de veiligheidskundige zich daarin opstelt, hoe meer er mogelijk is.

De adviesrollen

Een rol wordt gezien als een aan een positie gekoppelde meer of minder bindende verwachtingen ten aanzien van gedrag. Er kunnen grofweg 4 adviesrollen onderscheiden worden: Expertrol Als expert is de veiligheidsprofessional degene die technisch-inhoudelijke kennis biedt. De expertise betreft de gevaarlijke eigenschappen van stoffen of machines, of specialistische wetgeving. Ook is het mogelijk om specialistische risicoanalyses uit te voeren Programmatische rol Speelt de veiligheidsadviseur een programmerende rol, dan gaat het meestal niet om een technisch-inhoudelijke vraag, maar om een organisatieprobleem. Gedragsontwikkelende rol In deze rol gaat de adviseur nog een stap verder en onderkend niet alleen dat er verschillende facetten zitten aan het probleem (techniek, organisatie en gedrag), maar ook dat een oplossing van het probleem veranderingen vereist op het gebied van gedrag en organisatie. De vraag is geen organisatievraag maar een organisatieveranderingsvraag. De nadruk verschuift daardoor van de inhoud van het advies naar het adviesproces. De adviseur zal hierbij soms wat meer afstand nemen en een meer ondersteunende rol vervullen. Persoonsontwikkelende rol Dit is een meer coachende rol waarin de adviseur de geadviseerde begeleidt om zijn probleem zelf op te lossen en om te 'leren leren.' Het gaat om het vergroten van de (persoonlijke) effectiviteit van de opdrachtgever zelf.

Overleg, draagvlak en teamwork

Vaak zijn adviseur en geadviseerde van mening dat aan het probleem ook gedrags-en organisatieaspecten kleven. Nu is het niet voldoende om de analyse uit te voeren vanachter het bureau; de oplossing van het probleem vraagt om overleg, draagvlak en teamwork. Verder zien we in de praktijk dat van de expertise-biedende naar de persoonsontwikkelende rol het belang van technisch­ inhoudelijke expertise geleidelijk afneemt. Tegelijkertijd neemt de indringendheid op menselijk niveau toe. Welke rol het meest effectief is, hangt sterk af van het ontwikkelingsstadium van de klant of opdrachtgever.

Verantwoordelijkheden

Welke rol de veiligheidskundige ook aanneemt, de verantwoordelijkheden zullen hierbij nagenoeg niet veranderen. Deze verantwoordelijkheden worden gekenmerkt door het zelfstandige oordeel binnen de kaders van iemands expertise. Deze deskundigheid is gebaseerd op een grondige kennis van relevante wet- en regelgeving met daarnaast voldoende expertise om in de adviespraktijk op een verantwoorde wijze af te kunnen wijken van de door de Overheid geformuleerde richtlijnen. Hiervoor moet de veiligheidskundige op de hoogte zijn van de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening en moet kunnen omgaan met de redelijkerwijs clausule zoals die in artikel 3, Arbowet beschreven is. Verder stelt het gebruik van gevaarlijke stoffen binnen het bedrijf en de noodzakelijke bedrijfshulpverlening (BHV) speciale eisen aan het ter zake kundig functioneren van de veiligheidskundige. Deze eisen vragen om een breed en gedeeltelijk specialistisch kennis- en ervaringsniveau. Immers, de zich telkens weer innoverende productietechnieken en daarmee samenhangende wijzigingen in de productie-middelen, de daarbij te kiezen lay-out en werkmethoden, hebben veelal gevolgen voor de arbeidsomstandigheden in het bedrijf. De veiligheidskundige moet in ieder geval aan de volgende verantwoordelijkheden voldoen:

• Een proactieve werkhouding;
• Zelf de indeling van het werk bepalen, rekening houdend met urgenties, vaste tijdstippen voor werkzaamheden enzovoorts;
• Zich zo objectief mogelijk opstellen;
• Communiceren met de andere arbo-professionals (arbeidshygiëne, A&O, en bedrijfsarts);
• Verzoeken beoordelen om ondersteuning en advisering op het gebied van veiligheid op hun urgentie en noodzaak en neemt de benodigde initiatieven c.q. schakelt andere arbodisciplines in;
• Signalering van wijzigingen en ontwikkelingen van wetgeving, voorschriften en normen die kunnen leiden tot gevaarlijke situaties;
• Zorgen voor de vereiste rapportages aan geëigende instanties met betrekking tot de aspecten van arbeidsomstandigheden;
• Zorgvuldig omgaan met vertrouwelijke informatie en indien nodig geheimhoudingsplicht.

Verschillende functies

De veiligheidskundige dient veel kennis te hebben van de veiligheidswetgeving, de Arbowet, en gebruikt die kennis om bedrijven te adviseren over hun veiligheidsbeleid. Naast deze adviezen,  inventariseert degene ook risico’s en beoordeelt hoe veilig de werkomgeving voor werknemers. Veiligheidskundigen kunnen verschillende functies bekleden.

Hogere Veiligheidskundige, werkzaam als stafmedewerker binnen een bedrijf (HVK)

De HVK adviseert het management en de OR met betrekking tot beleidsvoering over de veiligheid binnen de onderneming. Hierbij ligt het accent op de veiligheidskundige risico's die door de onderneming gegenereerd worden. Verder onderhoudt de HVK contacten over en met aanverwante deskundigheid (arbeidshygiëne, ergonomie) en met de Arbodienst. Als beleidsadviseur neemt de HVK binnen het arbobeleid van de onderneming de verantwoordelijkheid voor de veiligheid. Deze HVK behoeft niet gecertificeerd te zijn conform artikel 2.16 van de Arbeidsomstandighedenregeling. Indien er sprake is van een interne gecertificeerde Arbodienst dient minimaal 1 HVK-er gecertificeerd te zijn.

Middelbaar Veiligheidskundige werkzaam als stafmedewerker binnen een bedrijf

Deze persoon richt zich op de procesveiligheid en veiligheid van de werknemers. Het werkterrein van de Middelbaar Veiligheidskundige breidt zich, naast veiligheid, steeds meer uit naar gezondheid en welzijn, milieu en kwaliteit.

• Het inventariseren van risico's, beoordelen van werksituaties.
• Doorvoeren van maatregelen ter vergroting van de veiligheid.
• Instrueren van medewerkers/ OR.
• Adviseren van het management.
• Inspecteren en controleren of het veiligheidsbeleid voldoende wordt nageleefd.

Hogere Veiligheidskundige bij een Arbodienst

Deze veiligheidskundige adviseert bedrijven in de industriële omgeving en biedt diens kennis en expertise aan. Daarnaast is de HVK medebeoordelaar van de, in artikel 5 Arbowet, verplichte inventarisatie en evaluatie van risico's die in veel gevallen door de Arbodienst uitgevoerd c.q. getoetst zal worden. Hij of zij dient (zo mogelijk) een certificaat van vakbekwaamheid (artikel 2.7, 2e lid van het Arbobesluit) te bezitten. Dit betekent dat deze HVK voldoet aan de eisen voor certificatie van veiligheidskundigen niveau 3, bedoeld in de Regelingen Schema Veiligheidskundigen van de Stichting voor de Certificatie van Vakbekwaamheid SKO en is dus gecertificeerd conform artikel 2.16 van de Arbeidsomstandighedenregeling.

Middelbaar Veiligheidskundige bij een Arbodienst (MVK)

Het werkterrein van de MVK bij de Arbodienst breidt zich, naast veiligheid, steeds meer uit naar gezondheid en welzijn, milieu en kwaliteit. Deze MVK richt zich op (veelal onder supervisie van een HVK):

• De procesveiligheid en veiligheid van de werknemers in bedrijven.
• Het inventariseren van risico's.
• Het beoordelen van werksituaties.
• Adviseren met betrekking tot maatregelen ter vergroting van de veiligheid.
• Instrueren van medewerkers / OR.
• Inspecties en controles binnen het bedrijfsproces op naleving van het veiligheidsbeleid.

Hoger en Middelbaar veiligheidskundige werkzaam als adviseur

Hoger en Middelbaar Veiligheidskundigen kunnen ook werkzaam zijn als adviseur bij bijvoorbeeld een arbo-adviesbureau of als zelfstandige. Hun werkzaamheden zijn vergelijkbaar met de werkzaamheden van veiligheidskundigen bij een arbodienst.

Bron: arborom.nl