Sinds de jaren 70 wordt het onderwijskundig onderzoek gezien als middel om het onderwijs te optimaliseren. De vraag naar de optimalisering van de leeromgeving is van recenter datum, maar in de huidige digitale wereld actueler dan ooit. Leeromgevingen worden steeds meer ondersteund door digitale technologie, of zijn geheel online. Leren vindt plaats met digitale hulpmiddelen, online, op afstand, met behulp van (computer)simulaties, soms formeel, dan weer informeel.
 
De vraag is op welke wijze in al deze situaties duurzame leerresultaten geboekt kunnen worden. Hoe kunnen, met andere woorden, lerenden zich zo ontwikkelen dat ze toekomstbestendige kennis, vaardigheden en attituden verwerven en kunnen blijven leren? Het gaat hier om leren dat voor langere tijd adequaat en betekenisvol ingezet kan worden. Gezien het tempo waarmee kennis veroudert, is het van belang dat leren gericht is op meer dan statische kennis. Het gaat om het verwerven van een (dieper) begrip van onderliggende ideeën en concepten. Dit geldt uiteraard ook voor vaardigheden en, in mindere mate, voor attituden. In het verlengde hiervan ligt logischerwijs de vaardigheid van het leren leren.
 
Bij het ontwerpen van onderwijs, opleidingen en leeromgevingen die aansluiten bij de huidige maatschappelijke, wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen is een aantal principes van belang waar inmiddels al veel onderzoek naar is gedaan:

Er zijn veel mogelijkheden om het onderwijskundig onderzoek te ordenen. Zo zijn er de divisies van de Vereniging voor Onderwijsresearch (VOR), de thema’s van het Interuniversitair Centrum voor Onderwijswetenschappen (ICO) en het meerjarenprogramma onderwijsonderzoek van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO).
 
De divisies van de VOR zijn (https://www.vorsite.nl/nl/content/divisies): 1. Beleid & Organisatie; 2. Beroepsonderwijs, Bedrijfsopleidingen en Vakmanschap; 3. Curriculum; 4. Domein-specifieke Aspecten van het Onderwijs; 5. Hoger Onderwijs; 6. ICT in Onderwijs & Opleiding; 7. Leraar & Lerarenopleiding; 8. Leren & Instructie; 9. Methodologie & Evaluatie; 10. Onderwijs & Samenleving.
 
De thema’s van het ICO zijn (http://www.ico-education.nl/organization/theme-group-coordinators): 1. Learning and Instruction; 2. ICT and Education; 3. Workplace Learning; 4. Teacher and Teacher Education; 5. Domain Specific Instruction; 6. Educational Design and Curriculum Development; 7. Schools and the Societal Context of Education; 8. Assessment, Evaluation and Examination; 9. Higher Education; 10. Neuroscience and Education.
 
De thema’s van het NRO voor de jaren 2016-2019 zijn (https://www.nro.nl/onderwijsonderzoek2016-2019/): 1. onderwijsaanbod en curriculum; 2. onderwijs en technologie; 3. de socialiserende functie van onderwijs; 4. ontwikkeling van onderwijsprofessionals; 5. onderwijs en levensloop; 6. het onderwijsbestel en sturing van en in het onderwijs; 7. onderwijsvernieuwing en de rol van onderzoek.
 
Op al deze terreinen en naar al deze thema’s wordt zeer veel onderzoek uitgevoerd. Dat onderzoek is praktijkgericht, beleidsgericht dan wel fundamenteel van aard. Het onderzoek binnen NCOI is praktijkgericht en wordt ingekaderd door het onderzoeksprogramma, dat als titel heeft:

‘Optimale (leer)omgevingen met het oog op duurzaamheid van leerresultaten.’
 
Bij de uitvoering van het onderzoek binnen NCOI wordt zoveel mogelijk aangesloten bij reeds uitgevoerd en lopend onderzoek. Die inbedding is van belang voor de actualiteit van het wetenschappelijk kader van het onderzoek. De publicaties van onderzoekers die deel uitmaken van de VOR en het ICO vormen inspiratiebronnen voor het NCOI-onderzoek. Bij de onderzoekslijnen worden voorbeelden gegeven van onderzoeksartikelen waarvan gebruikgemaakt kan worden bij het schrijven van het onderzoeksvoorstel en het uitvoeren van het onderzoek voor de scriptie.
 
Het onderzoeksprogramma geeft richting aan (de onderzoeken binnen) de Masterclasses en de scripties van onderwijskunde vanuit drie perspectieven:
 
Perspectief A: de lerende/de leerling
Perspectief B: de leraar/docent/trainer
Perspectief C: de organisatie (zie bijlage met onderzoeksthema’s per perspectief en Masterclass)

Het NCOI-onderwijsonderzoek is ingedeeld in drie onderzoekslijnen die alle verwant zijn met onderzoeksdomeinen die bovenstaand worden onderscheiden en die ruimte bieden om onderzoek te doen dat gerelateerd is aan de genoemde principes. De onderzoekslijnen zijn:

 

Als iPads, tablets, apps, games en social media individueler leren mogelijk en aantrekkelijk maken, hoe implementeren we deze nieuwe technologieën in het onderwijs? Hoe kunnen deze nieuwe technologieën de ontwikkeling van personeel stimuleren? Hoe laten we dan het individueel leren aansluiten bij het collectief (de groep, het team, de organisatie)? Hoe ontwikkelen we dan de vaardigheden voor het leren op die manier?
 

 

Als medewerkers flexibel en breed inzetbaar moeten zijn, zich moeten blijven ontwikkelen, niet op één vaste plek werken en kennis gedeeld moet worden en praktisch bruikbaar moet zijn, hoe verwerven lerenden dan relevante kennis? Hoe verbinden we dan de verschillende contexten waarin geleerd wordt? Hoe wordt opgedane kennis dan gedeeld onder individuen en groepen? Hoe behouden we dan het ‘collectief’ geheugen?Hoe wordt het ontwikkelen van individu en collectief duurzaam?
 

Onderzoekslijn: Bewijs van een goed onderwijs en opleiden
 

Als innovaties en interventies ‘evidence-based’ en duurzaam en onderwijs en scholing opbrengst- en resultaatgericht moeten zijn, maar cijfers alleen niet voldoende zeggingskracht hebben voor de praktijk en de praktijk complex is, welke ‘evidence’ is dan overtuigend? Over welke opbrengsten hebben we het dan voor individu en collectief? Hoe verzamelen we die evidence dan? Hoe voorkomen we dan dat het middel (meten) het doel wordt?