Procesveiligheid volgens Inspectie SZW

Een veel gestelde vraag: wat verwacht de Inspectie SZW van bedrijven? Het simpele antwoord: dat je voldoet aan de voor jou toepasselijke wet- en regelgeving. Precies het veel te brede antwoord waarop geen enkel bedrijf zit te wachten. Je wilt niet in grote lijnen, maar gewoon heel precies weten wat er van je verwacht wordt, zodat je geen problemen krijgt met de inspectie. Maar geen bedrijf is hetzelfde, behalve dan dat voor alle bedrijven geldt dat ze de vrijheid willen om op hun eigen manier te ondernemen. En daar biedt de regelgeving waarop de Inspectie SZW toezicht houdt, met veel doelvoorschriften, nu juist alle ruimte voor. Juist door het ontbreken van een specifiek stappenplan.

Vooral goed nadenken
Laten we het nog eens proberen. De Inspectie SZW verwacht dat in een bedrijf goed wordt nagedacht. Niet alleen over datgene waarmee het bedrijf geld verdient, maar ook over de risico’s die daarbij horen. In het verlengde daarvan verwacht de inspectie dat een bedrijf alle maatregelen neemt om die risico’s te beheersen. Op een manier die bij het bedrijf én binnen de regelgeving past.

Om dit te kunnen doen, is kennis nodig. Neem het voorbeeld van een procesinstallatie. Wanneer het misgaat, is het de vraag of alles gedaan is om het ongeval te voorkomen. En dat kan alleen wanneer er vanaf het ontstaan van de installatie beschikbare kennis wordt gebruikt om de risico’s te beheersen. Kon je redelijkerwijs weten of er iets mis kon gaan?

Risico’s in kaart brengen
Op een aantal momenten tijdens de totstandkoming van een procesinstallatie is het nodig om een veiligheidsstudie uit te voeren, zoals de veelgebruikte HAZOP-studie. De eerste stap is altijd: breng in kaart wat er tijdens het proces gebeurt. Welke stoffen worden er gebruikt? Wat zijn de eigenschappen van deze stoffen? Welke reacties vinden er plaats, gewenst en ongewenst? Wat zijn de procesomstandigheden? Pas als je de antwoorden op zulke vragen hebt, kun je een ontwerp maken van de procesinstallatie.

Veiligheid voor alles
Dan is het wel eerst tijd voor een veiligheidsstudie. Alleen als een ontwerp op een veiligheidsstudie gebaseerd is, kan het gerealiseerd worden. Maar voordat een installatie in bedrijf wordt genomen, moet er een tweede veiligheidsstudie worden uitgevoerd. Veiligheid voor alles. Is het ontwerp deugdelijk gerealiseerd, en zijn er aanvullende factoren die de veiligheid beïnvloeden?

Een bekende methode om een veiligheidsstudie uit te voeren is de HAZOP. Deze storingsanalyse wordt multidisciplinair uitgevoerd en is vooral bedoeld om risico’s in het ontwerp te identificeren. Maar er zijn andere methoden. De complexiteit van een installatie, gekoppeld aan de fase waarin de studie wordt uitgevoerd, bepaalt wat nodig is. Kies dus wat past bij de situatie.

Uiteindelijk staat er een werkende procesinstallatie en breekt de periode van normaal bedrijf aan. Met behulp van werkinstructies en procedures moet getraind personeel dan zorgen voor veilig opereren. Dan komt de volgende fase in de levenscyclus: het onderhoud. Na verloop van tijd kunnen er wijzigingen zijn aangebracht, bijvoorbeeld in de (specificaties van de) grondstoffen of in het product.
Tijdens inspecties worden risico-inventarisaties en explosieveiligheidsdocumenten aangetroffen die tien jaar geleden nog heel goed waren. Maar werk je nog steeds met dezelfde mensen als toen? Gebruik je dezelfde leveranciers? Als bedrijven veranderen, moeten documenten mee veranderen.

Regelmatige controle op key performance indicators
Een bedrijf moet proberen om een regelmatige controle op het functioneren in te bouwen in de bedrijfsvoering. In de procesindustrie vindt het meten van de veiligheidsprestatie al lange tijd plaats. Of de toegepaste meting ook echt een goed beeld geeft, blijft dan wel de vraag.

Iedereen kent de bordjes waarop staat hoelang geleden het laatste ongeval is gebeurd. Maar na de explosie bij BP Texas City werd duidelijk dat het sturen op loss time injury de enorme explosie niet kon voorkomen, terwijl er achteraf genoeg aanwijzingen waren dat er iets niet goed ging. Het gaat om het identificeren van de key performance indicators. En die hoeven niet heel ingewikkeld te zijn.

Hier geldt dus ook: kies wat past bij het proces en bij het bedrijf. Zo zorg je ervoor dat je de juiste dingen doet. En dat is uiteindelijk wat de inspectie van je verwacht.

Auteur: Nathan Kuper, projectleider Procesveiligheid Inspectie SZW

Meer weten over procesveiligheid?
Tijdens het Grote ATEX-congres op 9 juni spreekt Nathan Kuper over procesveiligheid en de stand van zaken op het gebied van ATEX. Interesse? Bekijk het programma en/of schrijf je meteen in voor deze dag.