“Als veiligheidsbewustzijn het doel is, bevat verandermanagement de vele wegen er naartoe”

Veiligheid moet op nummer 1 in het bedrijfsleven, want veilig werken is onlosmakelijk verbonden met gezond werken. Om veiligheidsbewustzijn te creëren is een cultuurverandering nodig. Speciaal voor hoger opgeleiden die op strategisch niveau binnen organisaties verantwoordelijk zijn voor veiligheids- en/of verandervraagstukken, ontwikkelden we een Masterprogramma. Dag 1, de kick-off van deze reeks, is de masterclass Arbeidsveiligheid: verander gedrag en cultuur op de werkvloer. NCOI-docent Bob Smit is specialist in verandermanagement. Hij deelt met ons zijn visie hierop.
 
“Ik vind het leuk om iets te creëren, om dingen die vastzitten los te maken. Dat zijn componenten die altijd wel onderdeel zijn van de opdrachten die ik krijg. Ik doe dat ook echt met betrokkenheid en bezieling. Niemand vindt het erg om te veranderen, maar iedereen vindt het erg om veranderd te worden. En ik begrijp het verschil tussen die twee dingen. Begrijpen dat er een verschil is tussen die twee dingen en daar ook naar handelen, leidt tot (meer) acceptatie en participatie.”
 

De volgende stap is gedragsverandering

“Het onderwerp van het programma is nu zo actueel omdat we nu zover zijn dat alles mechanistisch en procedureel zo veilig mogelijk gemaakt is. Maar de volgende stap is de cultuur en het gedrag. Ik was bijvoorbeeld eens aan het werk bij een bedrijf waar ze een machine hadden voorzien van een dubbelhandige bediening. Zo kon je er dus nooit met je handen tussenkomen. Maar een uitzendkracht had zich zo geïnstalleerd met een kruk op een pallet dat hij de knoppen met zijn knieën kon indrukken. Dan kon hij sneller werken. Voordat hij ‘betrapt’ werd door de shiftleader, was hij al twee vingers kwijt. Voorbeelden van dit soort kleinere en grotere persoonlijke drama’s zijn er te over. En die maken dus duidelijk hoe actueel het onderwerp is.”
 
“Ik ben het volmondig eens met de stelling van het Ministerie van Sociale Zaken dat het na het veiliger maken van machines en het borgen van arbeidsveiligheid in arbozorgsystemen, nu tijd is om ook gedrag en cultuur op de werkvloer aan te pakken. Dat is ook wel de rode draad in mijn verhaal natuurlijk. De volgende stap is veiligheidsbewustzijn en risicobewustzijn. Dat we problemen op dit gebied samen moeten oplossen en niet naar elkaar blijven kijken. We moeten ervoor zorgen dat het uit de medewerkers zelf komt.”
 

Het spelveld is divers en complex

“Cultuur is opgeteld gedrag. Om de veiligheidscultuur te veranderen is gedragsverandering nodig. Dat laatste is heel individueel. Voor iedereen is dat anders en de instrumenten om gedragsverandering te creëren zijn dan ook heel divers. De een zal zijn gedrag aanpassen vanuit ratio. Bijvoorbeeld door een rapport met feiten en conclusies, maar voor een ander kan dat totaal niet werken. Die zal veel meer gemotiveerd worden door emotie; een gepassioneerde spreker die met verhalen en voorbeelden illustreert wat er allemaal mis kan gaan en hoe dat was te voorkomen. Het speelveld is divers en complex en in deze masterclass krijgen de deelnemers daar inzicht in.”
 
“Het doel is het verkrijgen van een goede veiligheidscultuur. Het middel om dat doel te bereiken is verandermanagement. Je kunt het doel zien als Rome en verandermanagement bevat dan de vele wegen die er naartoe leiden. In deze inleidende masterclass schetsen we een aantal routes die bruikbaar zijn in verschillende branches en voor verschillende vraagstukken.”
 

Bewust onbekwaam worden

“Ik hoop dat deze masterclass ergens het begin van is, dat de deelnemers kritisch in de spiegel kijken en dat ze bewust onbekwaam worden of dat we ze bewust onbekwaam kunnen maken. Als ze beseffen dat ze hier niet genoeg over weten, motiveert dat hen om hier meer over te leren en ontstaat in organisaties het inzicht om te willen veranderen. Dan hebben we urgentiebesef én een mooie voedingsbodem voor de rest van het programma.”
 
“Belangrijk voor cultuurveranderingen rond veiligheidsbewustzijn is reflectief vermogen op alles wat je overkomt. Dat je dan denkt ‘wat is mijn aandeel hierin’ en dan het eigenaarschap van je eigen handelen op je neemt.”