Hormonen brengen stressniveau in beeld

Psycholoog en gedragswetenschapper bij TNO, Victor Kallen doet onderzoek naar brein en stress en spreekt op het Veiligheidscongres 2013 van de NVVK op 20 en 21 maart. In zijn lezing ‘De macht van kracht. Is veiligheid het recht van de sterkste?’ gaat Kallen in op de oorsprong van het menselijk brein en legt uit wat onze reactie is op stress en spanning.

Hormonen brengen stressniveau in beeld

Een voorproefje wat betreft Kallens kennis en kunde kunt u lezen in het artikel 'Hormonen brengen stressniveau in beeld' wat eerder is gepubliceerd op arbo-online. ‘Een uurtje flink zweten in de gewichten of een weekeinde uitwaaien op een Waddeneiland. Goede adviezen tegen stress zijn er genoeg. Maar welke is geschikt voor u? Over 5 jaar lezen we met behulp van een app hoe het staat met onze hartslag en hormoonspiegel en dus met ons stressniveau. TNO-onderzoeker Victor Kallen geeft een toelichting.’ Aan de ontbijttafel verzamelt u haastig de papieren voor de vergadering. En ondertussen grijpt u naar uw iPad voor het laatste nieuws. En als u daar toch op zit… dan kunt u gelijk eens kijken naar die nieuwe app. U plugt uw hartslagmeter in de tablet, en bevochtigt een deel van het scherm met uw speeksel. Ja, daar heb je het al! Uw stresswaarden zijn veel te hoog. Als u zo doorgaat, loopt u een reëel risico op burn-out. Is zo'n app al beschikbaar? Nee. Is dit dus alleen fantasie? Ook niet. Want volgens Victor Kallen wordt het theoretisch fundament steeds degelijker. "De laatste jaren zette de wetenschap een paar veelbelovende stappen. Weet je wat nu essentieel lijkt om jouw stressgevoeligheid betrouwbaar te meten? De manier waarop hormonen je hart- en vaat schrikreactie ondersteunen."

23 afgeleiden

Dat zit zo. Als wetenschappers vroeger onze stressgevoeligheid in kaart brachten, baseerden ze zich vooral op onze hartslag. "Het ging dan niet alleen om het aantal hartslagen per minuut", zegt Kallen. "Maar ook tientallen andere afgeleiden, waaronder de variatie in je hartslag, en de hartcoherentie. Commerciële arbodiensten verkopen allerlei apparaten waarmee je die afgeleiden kunt meten." Maar je hartslag schetst niet het complete plaatje. Want anno 2013 kunnen wetenschappers ook veel afleiden uit hormonen. "Bij een gezonde reactie op stress zullen die je hartfunctie ondersteunen", zegt Kallen. "Als jij een leeuw tegenkomt in een oerwoud, zul je vechten of vluchten. In een reflex. Je krijgt een plotselinge dosis extra energie – maar die duurt slechts 10 tot 15 seconden." Daarna ben je volgens Kallen afhankelijk van een nieuwe energie-injectie. “Die komt van die hormonen, bijvoorbeeld cortisol. Zulke stoffen verhogen je stress- en prestatieniveau veel langduriger. Dat is nuttig, maar het heeft ook een keerzijde. Want als de stress te lang duurt, komt je gezondheid mogelijk in gevaar.”

10 procent

Hartslag en hormonen. Het zijn ook de twee pijlers onder de app aan de ontbijttafel. Want volgens Kallen heb je de gegevens van beide nodig om je stressniveau goed in beeld te krijgen. "Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat metingen op basis van alleen hartslag maar ongeveer 10% bijdragen aan een adequate inschating. Maar als je de hormonen erbij betrekt, scoor je nog een extra 20-24%.” En het mooie is: volgens Kallen ontstaat er dan synergie. “Want dan kun je niet alleen wat zeggen over hartreactiviteit en hormoonactiviteit, maar ook over de relatie daartussen. En dat betekent dat 1+1 geen 2 is, maar 3. Anders gezegd: die 10% van het hart plus die 24% van de hormonen is geen 34%. Het totaal loopt, zeker bij groepen met een verhoogde stressgevoeligheid, richting de 50%. En daar blijft het niet bij: want op het moment dat we dat stressniveau inzichtelijk kunnen maken, bijvoorbeeld met behulp van een app, verwerven gebruikers meer zelfinzicht. En ook dat helpt bij de aanpak van stress.”

Maatwerk

Dat alleen klinkt al goed, maar er is meer. Want Kallens toekomstige app levert maatwerk. "Dat is het mooie! Op het moment dat jij die hartslag en hormoonspiegels nauwkeurig genoeg kunt meten, krijg je ook een beter passend advies. Zie je jouw stress vooral terug in de afgeleiden van je hartslag? Ga dan bewegen, bijvoorbeeld sporten. Gaat het met name om veranderingen in de hormoonspiegel? Zoek het dan allereerst in voeding en sociale factoren. Spreek dus af met een paar vrienden om bij te praten, of besteed wat meer aandacht aan de relaties met collega's."

Spugen

Dat klinkt goed. Maar volgens Kallen duurt het nog even voor we de app daadwerkelijk kunnen downloaden. "Die hartwaarden kun je wel meten, maar hoe zit het met de hormonen? Moet ik dadelijk op mijn iPad spugen? Hem inwrijven met urine? Dat is niet laagdrempelig. Daarom zoeken we op dit moment naar een goede partij om de noodzakelijke analysetechnologie te ontwikkelen. Alleen dan biedt de app echt iets extra’s."  Hoelang we nog moeten wachten voor we bij het ontbijt ons stressniveau kunnen meten? Kallen: "Ik schat nog zo'n 5 jaar."

Victor Kallen is één van de sprekers op het Veiligheidscongres 2013 van de NVVK op 20 en 21 maart. Ook wij van Reed Business Opleidingen zijn aanwezig tijdens het NVVK ‘De kracht van macht’ Veiligheidscongres. Klik hier voor het aanmelden en meer informatie.