Gehoorschade veel voorkomende beroepsziekte

Als je langdurig aan lawaai wordt blootgesteld, heb je een grote kans op gehoorschade. En bij lawaai ofwel te veel geluid gaat het niet alleen om popconcerten (110 dB) of een laag overvliegende straaljager (120 dB). Gehoorschade is een van de meest voorkomende beroepsziekten en kan al ontstaan bij geluid vlak boven de 80 decibel. Dat is veel minder dan we vaak denken. Ter vergelijking: het geluidsniveau van een normaal gesprek is al 60 dB en langs de snelweg zit je al aan 80 dB.

In veel werksituaties is het geluidsniveau zo hoog dat het kan leiden tot gehoorschade die niet meer kan genezen. Beroepen die veel te maken hebben met hoge geluidsniveaus zijn hout- en metaalbewerkers, bouwvakkers, vrachtwagenchauffeurs, defensiepersoneel, politieagenten, boeren, diskjockeys en musici (leden van orkesten). Ook in minder voor de hand liggende sectoren komt soms schadelijk geluid voor. Zoals in zwembaden, gymnastiekzalen, recreatiecentra en kinderdagverblijven. Om je een idee te geven van hoeveel 80 dB is, kun je aanhouden dat als je iemand op een meter afstand niet meer kunt verstaan, het omgevingsgeluid waarschijnlijk boven de 80 decibel ligt.

Tot 80 dB(A) geen schade

Geluidsniveaus worden weergegeven in decibel (dB). Maar ons gehoor is niet voor alle frequenties even gevoelig. Hele lage tonen en hele hoge tonen horen we nauwelijks en zijn veel minder schadelijk, terwijl de decibelmeter die wel meet. Bij 20 Herz ligt de geluidsdrempel bijvoorbeeld 65 dB lager dan bij 1000 Herz en bij 18.000 Herz is de drempel ook weer lager. Daarom corrigeren we de waarde van het gemeten geluid met de zogenaamde A-filter. Dat doen we aan de hand van de gevoeligheid van het oor voor bepaalde frequenties. We drukken de eenheid van het geluidsniveau vervolgens uit in dB(A). Als je vijf dagen per week acht uur werkt, is er tot 80 dB(A) geen schade.

Boven 80 dB(A) wordt het risico op gehoorschade veel groter. Bij elke 3 dB(A) extra verdubbelt de intensiteit van het geluid en de tijd dat je er verantwoord aan mag blootstaan halveert. Bij 83 dB(A) is dat dus nog maar vier uur per dag en bij 86 dB(A) maximaal twee uur. Bij 90 dB(A) is er al na drie kwartier kans op een blijvende gehoorbeschadiging.

Mensen ervaren 80 dB(A) op hun werk hooguit als rumoerig en ze merken bijna niets van een verschil van 3 dB(A). Een verdubbelde geluidssterkte ervaren ze pas als het geluid 10 dB(A) harder klinkt. Schadelijk geluid wordt dus vaak onderschat. Hinderlijk geluid heeft bovendien effect op het functioneren van mensen. Bijvoorbeeld in de vorm van concentratiestoornissen, belemmeringen in spraakcommunicatie, vermoeidheid of gespannenheid en stress. En de kans op ongevallen wordt groter omdat je waarschuwingssignalen niet hoort.

Gehoorschade ontstaat geleidelijk

Bij incidentele blootstelling zal het gehoor zich in principe wel herstellen. Maar bij geregelde blootstelling aan een grote dosis ontstaat een blijvende gehoorschade. Deze schade ontstaat meestal geleidelijk, maar kan ook acuut optreden. Als het geleidelijk gebeurt, heeft het slachtoffer het zelf vaak niet in de gaten. De mensen om hem of haar heen merken het vaak eerder omdat hij of zij:

• Harder gaat praten.
• Het geluid van tv en radio harder zet.
• Niet meer op hoge tonen of zachte geluiden reageert.
• Moeite heeft met telefoneren.
• Moeilijk een gesprek voert in een rumoerige omgeving.

Zelf merk je het vooral als je soms fluit-, piep- of bromtonen hoort.
Werkgevers zijn aansprakelijk als ze niet genoeg doen om gehoorschade te voorkomen. Om werknemers te beschermen tegen lawaaislechthorendheid moeten werkgevers de plaatsen en werkzaamheden inventariseren waar dit gevaar zich voordoet en maatregelen treffen. Ook werknemers zelf hebben verplichtingen.

Wettelijke regels over geluid

In de wet staan de volgende regels over geluid op de werkplek:

• Bij blootstelling aan een dagelijkse dosis boven de 80 dB(A) moet de werkgever gehoorbeschermers beschikbaar stellen.
• Bij dagelijkse blootstelling aan een dosis boven de 85 dB(A) zijn werknemers verplicht om gehoorbeschermers te dragen.
• Bij blootstelling boven de 85 dB(A) moet een Plan van Aanpak worden gemaakt.
• Als de grenswaarde van 87 dB(A) wordt overschreden (gemeten in het oor, dus rekening houdend met de gehoorbeschermers), moet er direct voor gezorgd worden dat het geluid onder deze grenswaarde wordt gebracht.
• Werkgevers moeten hun personeel voldoende voorlichten over de gevaren van geluid.
• Werknemers hebben recht op een gehoortest om vast te stellen dat de getroffen maatregelen effectief zijn.

Bij het bepalen van de dagelijkse dosis geluid gaat de wet uit van een werkdag van acht uur per dag. De belasting als gevolg van geluid kan worden teruggedrongen door werknemers minder lang bloot te stellen aan geluid. De afname bij een halvering van de duur bedraagt 3 dB(A). Bij een blootstelling aan 83 dB(A) bij acht uur zal de belasting bij vier uur 80 dB(A) worden, mits de geluidsdosis bij de andere vier uur veel lager ligt.

Schadelijk geluid verminderen

Een werkgever kan schadelijk geluid op de werkplek op verschillende manieren verminderen:

• Aanschaf en gebruik van stillere machines.
• Ontwikkelen van stillere productiemethodes.
• Machines plaatsen in geluiddempende kasten.
• Personeel laten werken in geluiddempende cabines.
• Goed onderhoud materieel.
• Blootstellingsduur zo veel mogelijk beperken.

Als deze maatregelen niet of nog niet mogelijk zijn of niet genoeg helpen, moet je gehoorbeschermingsmiddelen gebruiken.